Met een kritische maar vooral open blik onderzoekt CFO Magazine de toekomstige uitdagingen van de finance functie. Sophie Manigart, Professor of Corporate Finance and Faculty Dean aan Vlerick Business School, richt haar pijlen op de financiering van bedrijven en desintermediatie. De huidige tendens waarbij verschillende marktpartijen minder gebruik maken van de door banken geboden financiële intermediatie.
“Bij financiering moeten we altijd een onderscheid maken tussen de Angelsaksische landen en continentaal Europa”, duidt Sophie Manigart. “Als we naar continentaal Europa, en meer specifiek België, kijken, zien we dat de banken altijd dominant zijn geweest op vlak van financiering voor bedrijven. Meestal kwamen alleen de grote bedrijven met een andere financieringsvorm, zoals een beursgang of obligatielening, op de proppen. De banken waren dus voor het gros van de bedrijven de enige bron van financiering: als de bank niet mee wilde in het verhaal, waren er weinig alternatieven.”
Hoewel de banken in continentaal Europa hun dominante positie nog altijd behouden, zijn ze niet meer de enige bron van financiering. Er zijn meerdere alternatieven ontstaan die mogelijk gemaakt zijn dankzij de digitalisering. “Crowdfunding is hier een mooi voorbeeld van.”
Impact op kredietverlening
Behalve de digitalisering speelt ook de strengere regulering in de bancaire sector een rol in de desintermediatie. Banken worden veel meer aan banden gelegd, waardoor ze minder vrijheid hebben om te doen wat ze vroeger deden. “Dit heeft er toe geleid dat de banken veel restrictiever zijn geworden. Daarnaast wordt binnen de bancaire wereld heel wat geautomatiseerd, waardoor er meer en meer aan automatische kredietverlening wordt gedaan. Het nemen van kredietbeslissingen is minder een menselijk proces geworden en wordt meer gedreven door algoritmes. Dit is uiteraard efficiënt vanuit bancair standpunt, maar dit heeft ook een impact op aan wie kredieten worden verleend. Daar weten we echter nog niet wat de volledige impact zal zijn.”
“Ik voer geen pleidooi tegen de banken, maar die alternatieve financieringsvormen bieden wel opportuniteiten.”
Sophie Manigart speculeert dat de banken zich in twee kampen splitsen. “Bepaalde banken zullen zich richten op efficiëntie. En daar zullen wellicht de bulk van de kredieten verleend kunnen worden. Anderen zullen plaatsmaken voor een meer persoonlijke of holistische benadering. Daar zullen bedrijven die niet in het standaard stramien passen, terecht kunnen voor eventuele financiering.”
Open mindset
In de Angelsaksische wereld hebben de banken een minder dominante positie in het verlenen van kredieten. Daar zijn alternatieve financieringsvormen dus populairder dan in continentaal Europa. “In de VS werden de banken klein gehouden, waardoor ze die dominante positie niet hebben kunnen opnemen. Daar heeft martkfinanciering dus aan belang gewonnen in vergelijking met Europa. Dit betekent dat het voor Amerikaanse bedrijven bijvoorbeeld een minder grote stap is om bij andere partijen aan te kloppen voor financiering. Er heerst een meer open mindset ten opzichte van alle mogelijke financieringsmodaliteiten. Voorbeelden zijn mezzaninefinanciering en obligatieleningen, die daar frequenter en op grotere schaal gebeuren. Dit zijn duurdere vormen van financieren dan een bancair krediet.”
“Met een mezzaninefinanciering komt er een extra schuldeiser bij, terwijl dit niet gepaard gaat met een zekere mate van verlies van controle.”
“In onze streek hebben we dan weer sterke, goede en bedrijfsvriendelijke banken. Voor bedrijven is het eigenlijk relatief eenvoudig om aan te kloppen bij de banken voor financiering. De enige populaire alternatieve financieringsmethode bij ons is leasing. Leasing is bij ons al heel lang ingeburgerd bij ons als financieringsvorm, mede omdat de banken dit mee gepromoot hebben. De financieringsvormen die ik eerder aanhaalde zijn minder populair, mede omdat ze inderdaad duurder zijn.”
Nieuwe financieringsvormen vaak onbekend
Toch is het belangrijk voor de CFO om hier de nodige aandacht aan te besteden en de mogelijkheden in de markt nauw te bestuderen. “Naar de toekomst toe denk ik dat de banken voor het gros van de bedrijven zeer belangrijk zullen blijven. Meer en meer zullen bedrijven die een meer risicovol project op de planning hebben staan, op zoek moeten gaan naar alternatieven voor bancaire kredieten. Het goede nieuws is dat er de voorbije jaren heel veel nieuwe financieringsvormen bijgekomen zijn. Deze zijn echter onvoldoende gekend – laat staan gebruikt - bij onze bedrijven.”
Het spectrum van financieringsvormen is groot. “Mezzaninefinanciering is bijvoorbeeld nog onvoldoende bekend en ontwikkeld. Het is echter een bijzonder interessante vorm van financieren voor bijvoorbeeld kmo’s met mooie investeringsprojecten die de bank te risicovol vindt. Met een mezzaninefinanciering komt er een extra schuldeiser bij, terwijl dit niet gepaard gaat met een zekere mate van verlies van controle. Dat is bijvoorbeeld wel het geval bij het aantrekken van nieuwe aandeelhouders, zoals venture capital of private equity financiers. Een ander voorbeeld is alles dat met asset based lending te maken heeft. Het klassieke voorbeeld hierin is factoring. Veel bedrijven vinden dit echter enorm duur. Toch is het interessant om bijvoorbeeld seizoenfluctuaties te gaan opvangen. De notie dat financiering wel degelijk een kostprijs heeft, zal nog sterker moeten doordringen in onze bedrijfswereld.”
Crowdfunding
We zoomen ook even in op crowdfunding, een term die we steeds vaker tegenkomen. “Eerst en vooral moeten we de term zelf even nuanceren. Er zijn veel verschillende soorten crowdfunding zoals product-based crowdfunding, achtergestelde leningen ophalen, equity crowdfunding, … Crowdfunding werd vroeger vooral door starters gebruikt. Maar meer mature bedrijven doen ook een beroep op crowdfunding, net omdat de banken terughoudender geworden zijn.”
“Ik hoop dat er een grote sense of urgency komt bij Belgische bedrijven.”
Meer en meer wint ook het ‘groene’ aspect van belang. “En niet enkel het ‘groene’, maar alle ESG-aspecten. Armoedebestrijding, proper water, gelijkheid, … zijn even belangrijk als aandacht voor het milieu. Die trend is niet te stoppen. Tien jaar geleden baadde dit nog in een geitenwollensokkenaura, maar vandaag is dat absoluut cruciaal. Heb je jouw zaken als bedrijf binnen 5 jaar niet op orde, kom je diep in de problemen. Het meten van de ESG-impact is niet gemakkelijk, maar evolueert heel snel van nice to have naar need to have. De druk zal snel toenemen, mede door de institutionele beleggers die hier zwaarder de nadruk op leggen. Een pensioenfondsbeheerder, die belegt op de lange termijn, zal niet investeren in vervuilende industrieën...”
Grote opportuniteit
Dit alles zal uiteraard zijn weerslag hebben over de finance functie. “Een open blik hebben is cruciaal. De CFO moet weten welke alternatieve financieringsvormen bestaan. Dit is uiteraard geen pleidooi tegen de banken, maar die alternatieve financieringsvormen kunnen wel opportuniteiten bieden voor het bedrijven. Financieringsmixen zullen belangrijker worden. Daarnaast zal de CFO ook veel sterkere relaties moeten aangaan met verschillende soorten externe partijen. Een goede relatie hebben met een of meerdere bankiers zal niet meer voldoende zijn. De CFO moet actief op zoek naar wie relevant kan zijn, en moet ervoor zorgen dat verschillende vormen van financiers weten dat het bedrijf bestaat nog voor er geld nodig is. Constant in die markt zitten wordt nog crucialer.”
Sophie Manigart benadrukt tenslotte nog dat we in België achterlopen op vlak van risicomanagement. “Niet alleen ten opzichte van Angelsaksische landen, maar ook ten opzichte van Nederlandse bedrijven. Ik voel in Belgische bedrijven onvoldoende ‘sense of urgency’. Ik hoop eigenlijk dat de COVID-19-crisis, en de huidige energiecrisis, een wake-up call is geweest voor onze bedrijven. Risicomanagement is meer dan enkel financiële risico’s afdekken. Alle bedrijfsprocessen zouden op een systematische manier afgedekt moeten worden. De CFO moet de drijvende kracht zijn binnen het bedrijf voor alles wat te maken heeft met risicomanagement.”
Biografie
Sophie Manigart is huidig Professor of Corporate Finance and Faculty Dean aan Vlerick Business School en hoogleraar aan de Universiteit Gent. Daarnaast zetelt ze in verschillende raden van bestuur, zoals actueel bij EnergyVision en AXA Belgium.